Nevzat Devranoglu
İSTANBUL/ANKARA, 17 Temmuz (Reuters) – Seçimler ardından sigaradan akaryakıta vergilerde yapılan artışın ve TL’deki yeni değer kaybının da etkisiyle Temmuz’da %10 TÜFE artışı bekleyen ekonomistler yılsonu tahminlerini de yukarı revize ediyorlar.
Akaryakıttan alınan özel tüketim vergisinin (ÖTV) keskin şekilde artırılmasıyla bu haftasonu pompa fiyatı da %20’nin üzerinde artarken, ekonomistler Temmuz ve Ağustos aylarında TÜFE’de sert yükseliş bekliyorlar.
Yıl sonu TÜFE tahminlerinde de %50’li seviyelerden %60, belki de üzerine doğru revizyonun kaçınılmaz olduğuna dikkat çeken ekonomistler akaryakıt ve diğer fiyatlardaki artışın dolaylı etkileriyle birlikte TÜFE’de en az yılın kalanı boyunca yukarı yönlü etki bekliyorlar. Bankacılar vergi artışlarının, seçim ve deprem ile bütçe yaşanan bozulmanın önüne geçebilecek büyüklüğe ulaştığını da söylüyorlar.
Reuters’ın hesaplamalarına başvurduğu dört ekonomist Temmuz ayı TÜFE’nin %9 ila %11.5 bandında yükselebileceğini hesapladı. Akaryakıtta olduğu gibi bazı artışların ay ortasında yapılmış olması nedeniyle etki Ağustos’a da sarkacak.
Hükümet seçim öncesi uygulanan ekonomi politikalarının sonucu ve deprem kaynaklı artan maliyetler nedeniyle art arda gelir artırıcı önlemler alıyor. Bu kapsamda cumhurbaşkanına akaryakıtta ÖTV’yi beş kat artırma yetkisi verilmişti. Söz konusu ÖTV tutarları yılda iki kere revize edilecek.
TBMM’de geçen hafta kabul edilen torba yasa ile kurumlar vergisi KDV’de artışlara gidilmiş tek seferlik MTV’de getirilmiş BSMV ve harçlar da artırılmıştı.
Hazine’nin dün yaptığı açıklamada akaryakıttan alınan verginin enflasyon karşısında eridiği ifade edilerek, “maktu olan bu vergilerde uluslararası petrol fiyatları ve döviz kurundaki artışlara rağmen 2016 yılından itibaren bugüne kadar neredeyse hiç vergi artışı yapılmamıştır” denildi.
Açıklamada Türkiye’deki akaryakıt fiyatlarının alım gücünün daha yüksek olduğu Avrupa ülkelerine kıyasla çok daha ucuz olduğu belirtildi.
Açıklamaya göre benzinin pompa fiyatı %27.7 artışla 34.1 liraya, motorinin pompa fiyatı %22.7 artışla 32.4 liraya yükseldi.
Reuters’ın görüşlerine başvurduğu ekonomistlerin tamamı yılsonu için tahmininde belirgin yukarı revizyona gideceğini söyledi.
Vergi artışları öncesi de ekonomistler TÜFE’de Haziran’da görülen %38.21 seviyesinin bu yıl görülen en düşük seviye olmasını ve TÜFE’nin yıl sonuna doğru yeniden %50’nin üzerine çıkması bekleniyordu.
MALİ DİSİPLİN ENDİŞESİ AZALACAK ARTIŞLAR YAPILDI
Bankacılar kur, faizler ve vergilerde artışların sürpriz olmadığını, seçim öncesi uygulanan politikaların ve deprem nedeniyle artan harcamaların sonucu olarak gördüklerini belirtiyorlar.
ÖTV’deki artış sonucu, üç ekonomistin hesaplamasına göre bütçede vergi gelirlerinin aylık 20 milyar lira, yılın geri kalanında yaklaşılk 100 milyar lira, gelecek yıl 250 milyar lira artacağı tahmin ediliyor.
Bir bankanın hazine müdürü, “Bütçe için hesapmalarımız deprem sonrası mali disiplini sağlayacak adımların büyük ölçüde atıldığı yönünde” dedi. Aynı bankacı seçim öncesi bütçeye sadece harcama artırıcı adımlar atıldığını bu adımlarla depmrem sonrası 2024 için bütçe disiplinin yatırımcıların soru şareti olmaktan çıkarılmasının amaçlandığını söyledi.
ÖTV ARTIŞLARININ DÖKÜMÜ
Resmi gazetede yer alan düzenlemeye göre en son 2016 yılında artırılmış olan akaryakıt ve petrol ürünlerinden alınan ÖTV tutarı yaklaşık %197 oranında artırıldı.
Resmi Gazete’nin 16 Temmuz tarihli sayısında yayımlanan ÖTV kanunu (I) sayılı listede değişiklik yapan Cumhurbaşkanı kararına göre, ÖTV tutarları yaklaşık %197 oranında artışla; 98 oktan benzinde 2.6485 TL’den 7.8899 TL’ye, motorinde 2.0559 TL’den 7.0559 TL’ye, LPG ve doğalgazda ise yaklaşık %224 artışla 1.7780 TL’den 5.7780 TL’ye çıkarıldı. Kararla ayrıca, fuel-oil ve madeni yağlardan alınan ÖTV tutarlarında da artışa gidildi
Ayrıca ev ve sanayide tüketilen doğalgazdan alınan ÖTV de m3 başına 0.023 liradan 0.0747 liraya çıktı. EPDK’dan yapılan açıklamada Türkiye’e doğalgazdaki vergi yükünün %18 ile Avrupa ülkelerinin çok altında olduğu ifade edildi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın AKP iktidarının ekonomide en fazla zorlandığı bir dönemde yeniden seçilmesi ve ardından Mehmet Şimşek’e ekonominin başına geçirmesiyle seçim öncesi kamunun her alanda belirleyici olduğu ve serbest piyasa kurallarına uyulmadığı gerekçesiyle eleştirilen yapının değişeceğine işaret olarak algılandı.
Şimşek’in ekonominin dümenini eline alması ve TCMB’de de Şimşek ile uyumlu olması beklenen bir yapının kurulması ile ekonomide “rasyonel” politikaların uygulanarak toparlanma beklentisini doğurdu. Şimşek de sürecin mali disiplin bölümünü, “sürdürülebilir bütçe finansmanını hedefleyen kurala dayalı öngörülebilir maliye politikası” olarak tanımlamıştı
Seçim öncesi yüksek enflasyona rağmen faizler düşük tutulurken, TL’nin değerinin daha da düşmesini engellemek için TCMB rezervlerden satış yapıyordu. Öte yandan bankacılık sistemi üzerinden uygulamaya alınan regülasyonlar da TL’nin değersizleşmesini engelleme amacı güdüyordu. Bu yapı ekonomistler ve toplumun geniş kesimleri için “sürdülemez”olarak yorumlanmıştı.
Şimşek ve Merkez Bankası(TCMB) Başkanı Hafize Gaye Erkan’ın yönetime geçmesinin ardından 22 Haziran’da politika faizini %8.5’ten %15’e yükseltti. Yapılan zamların arrdından enflasyonun yükselme eğilimi sürerken TCMB’nin faiz kararında artırımın büyüklüğü piyasalar için önemli olacak.
DEVA AKARYAKITTAKİ ÖTV ARTIŞINI YARGIYA TAŞIYACAK
Öte yandan DEVA Partisi Sözcüsü İdris Şahin, akaryakıttaki ÖTV’yi artıran Cumhurbaşkanı Kararı’nı partisinin yarın Danıştay’a taşıyacağını duyurdu.
ÖTV’nin Cumhurbaşkanı Kararı’yla toplamda 6 lira artırılmasının mevcut ÖTV’nin 3 katına çıkması anlamına geldiğini ifade eden Şahin, Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa’ya aykırı bir yetkinin kullanıldığını belirtti.
Şahin, “…Anayasanın açık amir hükmünden anlaşılacağı üzere Cumhurbaşkanı, maktu olarak belirlenen vergi türlerinde artırım yapamayacak; şayet vergiyi ihdas eden kanun, oransal olarak yukarı aşağı sınırlar belirlemiş ve bu sınırlar içerisinde yürütmeye değişiklik yapma yetkisi vermişse bu durumda Cumhurbaşkanı kararıyla kanuna uygun olarak değişiklik yapılabilecektir. Oransal olarak artışın fahiş bir biçimde yüksek olması yönüyle de ‘vergi yükünün adaletli ve dengeli’ yapılması zorunluluğu itibarıyla da ölçülülük ilkesi açısından açıkça Anayasaya aykırıdır” ifadelerini kullandı.
(Haberi yazan Can Sezer, Nevzat Devranoğlu, Redaksiyon Birsen Altaylı)
(( [email protected] ; +90-212-350 7055; Reuters Messaging: [email protected] ))
